Gazeta Podatkowa nr 102 (934) z dnia 20.12.2012

Nowości w składkach ZUS w 2013 r.

Jak co roku, od 1 stycznia 2013 r. będą zmiany w obowiązujących przepisach, m.in. dotyczących składek ZUS. Wprawdzie zmianie nie ulegną wysokości stóp procentowych składek ubezpieczeniowych, to jednak zmienią się niektóre limity obowiązujące w składkach. Dzięki publikowaniu interpretacji indywidualnych wydawanych przez ZUS i NFZ większość płatników rozwieje swoje wątpliwości co do stosowania w praktyce bądź co bądź zawiłych przepisów ubezpieczeniowych. Z kolei wchodząca od nowego roku nowelizacja ustawy zdrowotnej skonkretyzuje obowiązki ubezpieczonych w kwestii zgłaszania do ubezpieczenia zdrowotnego członków rodziny. Natomiast przedsiębiorcy zadłużeni w ZUS będą mogli liczyć na anulowanie im długu.

Stopy procentowe składek bez zmian

Stopy procentowe zarówno składek na ubezpieczenia społeczne, jak i składki zdrowotnej od 1 stycznia 2013 r. nie ulegną zmianie.

Zgodnie z projektem ustawy budżetowej na 2013 r., również stopy składek na Fundusz Pracy oraz FGŚP w przyszłym roku pozostaną bez zmian. Nadal będą one wynosiły odpowiednio: 2,45% oraz 0,10% podstawy wymiaru.

Zmianie nie ulegnie również stopa procentowa składki na FEP. W 2013 r. tak jak dotychczas będzie ona wynosiła 1,50% podstawy wymiaru. Dla przypomnienia - składkę tę opłaca się za pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

Roczny limit w składkach emerytalno-rentowych

Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym roku kalendarzowym nie może przekroczyć określonego limitu. Odpowiada on 30-krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy, określonego w ustawie budżetowej, ustawie o prowizorium budżetowym lub ich projektach, jeżeli odpowiednie ustawy nie zostały uchwalone.

Ustawa budżetowa na 2013 r. zakłada, że prognozowane przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w przyszłym roku będzie wynosiło 3.713 zł. Oznacza to, że roczny limit podstawy wymiaru składek emerytalno-rentowych w 2013 r. wyniesie 111.390 zł. Taki sam limit będzie obowiązywał przy ustalaniu podstawy wymiaru składki na FEP.

Wprawdzie w Sejmie znajduje się projekt nowelizacji ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, która zakłada zniesienie rocznego limitu podstawy wymiaru składek emerytalno-rentowych, to jednak etap prac nad nim jest bardzo wczesny (obecnie projekt został skierowany do pierwszego czytania w komisjach).

Konsekwencje podwyżki minimalnej płacy

Od 1 stycznia 2013 r. minimalne wynagrodzenie za pracę dla pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy będzie wynosiło 1.600 zł. Z kolei dla pracownika zatrudnionego w pierwszym roku zatrudnienia minimalna płaca nie będzie mogła być niższa niż 1.280 zł. Podwyżka kwoty minimalnej płacy ma wpływ na wysokość składek naliczanych za niektóre osoby ubezpieczone. Mianowicie zmiana ta dotyczy przedsiębiorców opłacających niższe składki społeczne oraz niektórych osób przebywających na urlopie wychowawczym.

» wyższe "ulgowe" składki dla przedsiębiorców

Osoby prowadzące działalność gospodarczą i korzystające z ulgi dla "nowych" przedsiębiorców opłacają składki na ubezpieczenia społeczne od zadeklarowanej podstawy nie niższej jednak niż 30% kwoty minimalnej płacy. Od 1 stycznia 2013 r. minimalne wynagrodzenie "pełnoetatowego" pracownika nie może być niższe od kwoty 1.600 zł. Podwyżka minimalnej płacy skutkuje więc "podwyżką" najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dla tej grupy osób. Od 1 stycznia 2013 r. powinny one więc opłacać składki społeczne od podstawy nie niższej niż 480 zł (patrz tabela), tj. 30% z kwoty 1.600 zł.

» składki za osoby na wychowawczym

Wraz ze wzrostem od nowego roku wysokości minimalnego wynagrodzenia, od 1 stycznia 2013 r. zmieni się też podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe dla pracowników zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy przebywających na urlopie wychowawczym.

Dla osób korzystających z urlopu wychowawczego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe stanowi kwota przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia wypłaconego za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających ten urlop. Tak ustalona kwota tego wynagrodzenia nie może być wyższa niż 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale.

Należy jednak pamiętać, że w przypadku pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy, który przebywa na urlopie wychowawczym i z tego tytułu podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, podstawa wymiaru składek na te ubezpieczenia nie może być niższa niż wysokość minimalnej płacy (patrz przykład). Z kolei dla pracownika niepełnoetatowego podstawa ta nie może być niższa od minimalnego wynagrodzenia proporcjonalnie zmniejszonego do wymiaru czasu pracy.

Dobrowolne ubezpieczenia emerytalno-rentowe

Od 1 stycznia 2013 r. możliwość opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe będą miały wszystkie osoby, które nie spełniają warunków do objęcia tymi ubezpieczeniami obowiązkowo (np. osoby wykonujące umowy o dzieło, członkowie rad nadzorczych nieposiadający innego tytułu do ubezpieczeń czy osoby w ogóle nieaktywne zawodowo).

W obecnym stanie prawnym (obowiązującym do 31 grudnia 2012 r.) do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych mogą przystąpić (na swój wniosek) wyłącznie osoby, które są wymienione w art. 7 pkt 1-7 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Na dzień dzisiejszy dobrowolne składki emerytalno-rentowe mogą opłacać np. obywatele polscy wykonujący pracę za granicą (w krajach nienależących do UE) w podmiotach zagranicznych, studenci oraz uczestnicy studiów doktoranckich niepodlegający ubezpieczeniom emerytalno-rentowym z innego tytułu czy posłowie do Parlamentu Europejskiego wybrani w Rzeczypospolitej Polskiej.

Natomiast od początku przyszłego roku wszystkie osoby, które nie będą podlegały ubezpieczeniom w ZUS z żadnego tytułu, będą mogły przystąpić dobrowolnie na swój wniosek do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Jeśli się zdecydują, wówczas składki na te ubezpieczenia będą musiały finansować w całości z własnych środków. Podstawę ich wymiaru będzie stanowiła zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż kwota minimalnego wynagrodzenia (tak też jest obecnie). Jeśli ubezpieczony zadeklaruje do podstawy kwotę minimalną, wówczas nie będzie musiał co miesiąc składać do ZUS dokumentów rozliczeniowych (o ile oczywiście nie nastąpi żadna zmiana). Dobrowolne ubezpieczenia ustaną, jeśli dana osoba opłaci należne składki po obowiązującym ją terminie płatności.

Zmiany w ubezpieczeniu zdrowotnym

Od 1 stycznia 2013 r. zmianie ulegną też zasady zgłaszania do ubezpieczenia zdrowotnego i wyrejestrowania z tego ubezpieczenia członków rodziny.

Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej, od początku przyszłego roku każda osoba ubezpieczona (np. pracownik) będzie musiała w odpowiednim czasie zawiadomić swojego płatnika o posiadaniu członków rodziny podlegających zgłoszeniu do ubezpieczenia zdrowotnego. Na złożenie u płatnika takiej informacji ubezpieczony będzie miał 7 dni od momentu zaistnienia okoliczności powodujących konieczność takiego zgłoszenia.

Z kolei wnuki będą mogły być zgłoszone (przez dziadka lub babcię) do ubezpieczenia zdrowotnego wyłącznie w przypadku, gdy rodzice nie będą objęci tym ubezpieczeniem z żadnego tytułu oraz nie będą osobami uprawnionymi do świadczeń opieki zdrowotnej na podstawie przepisów o koordynacji.

Publikacja interpretacji

Dzięki trzeciej ustawie deregulacyjnej, począwszy od 1 stycznia 2013 r. w Biuletynie Informacji Publicznej będą zamieszczane interpretacje indywidualne (wraz z wnioskiem o ich wydanie) wydane przez ZUS i NFZ. Obecnie nie ma takiej praktyki.

Publikowanie interpretacji ma się przyczynić do upowszechniania informacji jak w praktyce stosować przepisy ubezpieczeniowe w sytuacjach budzących wątpliwości, a w konsekwencji ułatwić wykonywanie obowiązków ciążących na płatnikach składek.

Trzecia ustawa deregulacyjna wprowadza też obowiązek wydawania interpretacji przez KRUS i ich publikowania na tych samych zasadach co interpretacji ZUS i NFZ. Będą one jednak wydawane tylko w zakresie opłacania składek na ubezpieczenia społeczne przez rolników lub domowników rozpoczynających wykonywanie działalności gospodarczej lub współpracę przy takiej działalności.

Anulowanie długu przedsiębiorcom

Osoby prowadzące działalność gospodarczą, które nie mają zapłaconych za siebie składek ubezpieczeniowych za okres od 1 stycznia 1999 r. do 28 lutego 2009 r., będą mogły ubiegać się w ZUS o anulowanie tych zaległości.

Dzięki ustawie o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność, wszystkie osoby prowadzące taką działalność, które są zadłużone w ZUS, będą mogły wnioskować o umorzenie zaległych składek na własne ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz na Fundusz Pracy. Umorzeniu będą też podlegały odsetki za zwłokę oraz inne powstałe koszty (np. upomnienia czy egzekucyjne).

Na złożenie wniosku o abolicję składkową przedsiębiorca będzie miał 24 miesiące, licząc od dnia wejścia w życie ustawy umorzeniowej.

Podstawowym warunkiem umorzenia długu będzie zapłata (w ciągu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się decyzji o warunkach umorzenia) wszystkich należności tzw. nieumarzalnych, np. składek za pracowników.

Składka na Fundusz Pracy od grudniowej wypłaty

Pracownik (39 lat) jest zatrudniony na 3/4 etatu. Jego miesięczne wynagrodzenie wynosi 1.500 zł i jest wypłacane do 5. dnia następnego miesiąca. Czy od pensji należnej za grudzień br., ale wypłaconej w takiej kwocie w styczniu 2013 r., należy opłacić za tego pracownika składkę na FP?

TAK. Wypłacone pracownikowi w styczniu 2013 r. wynagrodzenie należne za grudzień 2012 r. w kwocie 1.500 zł stanowi kwotę niższą niż minimalne wynagrodzenie obowiązujące od 1 stycznia 2013 r., tj. 1.600 zł. W tym przypadku należy jednak uznać, że pracownik osiągnął przychód w kwocie minimalnego wynagrodzenia. Wynagrodzenie to przysługuje mu bowiem za pracę wykonaną w grudniu 2012 r. Ustalając więc czy jego przychód wyniesie co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę, należy zastosować jeszcze przepisy obowiązujące w grudniu 2012 r.

W 2012 r. minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi 1.500 zł. Pracownik uzyska zatem przychód w kwocie minimalnego wynagrodzenia, nawet jeśli pracodawca wypłaci mu je dopiero w styczniu 2013 r. Zgodnie z takim rozstrzygnięciem należy uznać, że składka na Fundusz Pracy od wynagrodzenia w kwocie 1.500 zł wypłaconego w styczniu 2013 r. będzie należna.

Jeśli od 1 stycznia 2013 r. wynagrodzenie pracownika nie zostanie podwyższone do kwoty 1.600 zł, wtedy pracodawca nie będzie miał obowiązku opłacania za niego składki na FP począwszy od wynagrodzenia należnego za styczeń 2013 r.