Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 10 (628) z dnia 10.05.2025

Składka zdrowotna pracownika - twórcy korzystającego z ulgi dla seniora

Pracownikowi - twórcy do całego wynagrodzenia przysługują 50% koszty uzyskania przychodów. Ponadto korzysta on z ulgi dla seniora. Czy ma to wpływ na ustalenie wysokości składki na ubezpieczenie zdrowotne?

Składkę na ubezpieczenie zdrowotne należy ustalić na ogólnych zasadach.

Do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne pracowników stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób, z zastrzeżeniem że nie stosuje się:

• wyłączeń wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz
• ograniczenia podstawy wymiaru do rocznej kwoty granicznej, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy o sus (art. 81 ust. 1 i 5 ustawy zdrowotnej).

Ponadto podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne pomniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenia społeczne potrąconych przez pracodawcę ze środków pracownika (art. 81 ust. 6 ustawy zdrowotnej).

Ulga dla seniorów nie ma wpływu na ustalanie podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne. Zgodnie bowiem z art. 83 ust. 3 pkt 1 ustawy zdrowotnej, jeżeli podstawę obliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne stanowi przychód ubezpieczonego wolny od podatku dochodowego na podstawie m.in. art. 21 ust. 1 pkt 148 i 152-154 ustawy o pdof (tj. ulga dla młodych, ulga na powrót, ulga dla rodzin 4+, ulga dla seniora), od którego płatnik nie oblicza zaliczki na ten podatek, składkę na ubezpieczenie zdrowotne płatnik, o którym mowa w art. 85 ust. 1-13 ustawy zdrowotnej (m.in. pracodawca), oblicza zgodnie z przepisami art. 79 i 81 ustawy zdrowotnej, czyli w wysokości 9% podstawy wymiaru określonej wyżej. Przy czym, w przypadku gdy składka na ubezpieczenie zdrowotne obliczona od przychodu wolnego od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 148 i 152-154 ustawy o pdof jest wyższa od kwoty ustalonej zgodnie z art. 83 ust. 2b ustawy zdrowotnej, którą płatnik obliczyłby, gdyby przychód ubezpieczonego nie był zwolniony od podatku dochodowego na podstawie tego przepisu, składkę obliczoną za poszczególne miesiące obniża się do wysokości tej kwoty (art. 83 ust. 2a ustawy zdrowotnej). Kwota, o której mowa w poprzednim zdaniu, to kwota zaliczki na podatek dochodowy, obliczona zgodnie z przepisami ustawy o pdof w brzmieniu obowiązującym na dzień 31 grudnia 2021 r.

Przypominamy, że w stanie prawnym obowiązującym na dzień 31 grudnia 2021 r. stawka podatku wynosiła 17% lub 32%, a kwota zmniejszająca zaliczkę na podatek - 43,76 zł, o ile pracownik złożył oświadczenie upoważniające pracodawcę do jej stosowania (np. PIT-2). Koszty uzyskania przychodów w przypadku pracownika wynosiły odpowiednio: w wysokości podstawowej - 250 zł miesięcznie, w wysokości podwyższonej - 300 zł miesięcznie, ewentualnie były ustalane w wysokości 50% uzyskanego przychodu (obliczone od przychodu pomniejszonego o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe finansowane przez pracownika, których podstawę wymiaru stanowi ten przychód).

Należy mieć przy tym na uwadze, że badając obecnie, czy składka na ubezpieczenie zdrowotne nie jest wyższa od zaliczki na podatek dochodowy obliczonej na dzień 31 grudnia 2021 r. płatnik stosuje kwotę zmniejszającą zaliczkę (43,76 zł), jeśli ma do tego prawo w bieżącym roku. Analogicznie płatnik postępuje z kosztami uzyskania przychodu. Jeśli w 2025 r. zastosowanie mają np. podwyższone koszty albo 50% koszty uzyskania przychodów, to obliczając zaliczkę według stanu prawnego na dzień 31 grudnia 2021 r., zachowuje te same parametry (stosuje podwyższone koszty albo 50% koszty).

Jeśli więc przychody pracownika korzystającego z ulgi dla seniora są niskie, to pracodawca, ustalając składkę na ubezpieczenie zdrowotne, powinien sprawdzić, ile wyniosłaby zaliczka na podatek dochodowy ustalona według stanu prawnego obowiązującego na dzień 31 grudnia 2021 r., gdyby przychody pracownika nie korzystały ze zwolnienia od podatku na mocy art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o pdof. Jeżeli będzie ona niższa od wyliczonej składki na ubezpieczenie zdrowotne, to składkę tę pracodawca powinien obniżyć do kwoty tej zaliczki. Powyższe przedstawiamy na przykładzie.

Pracownik - twórca w kwietniu 2025 r. uzyskał wynagrodzenie za pracę w wysokości 2.333,41 zł i zasiłek chorobowy w kwocie 5.292,30 zł. Do wynagrodzenia pracownika stosuje się 50% koszty uzyskania przychodów i złożył on pracodawcy PIT-2 uprawniający do stosowania kwoty zmniejszającej zaliczkę na podatek dochodowy w wysokości 300 zł oraz ulgi dla seniora.

Rozliczenie składkowo-podatkowe przedstawia się następująco:

Uwaga*⁾: Kwota zaliczki na podatek dochodowy z tytułu wynagrodzenia objętego prawami autorskim na dzień 31 grudnia 2021 r. wyniosłaby:

• koszty uzyskania przychodów: (2.333,41 zł - 319,91 zł) x 50% = 1.006,75 zł,
• podstawa opodatkowania: 2.333,41 zł - 1.006,75 zł - 319,91 zł = 1.007 zł (po zaokrągleniu),
• hipotetyczna zaliczka na podatek dochodowy: 1.007 zł x 17% - 43,76 zł = 127,43 zł,
• wyliczona składka na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 9% podstawy wymiaru, tj. w kwocie 181,22 zł jest wyższa od kwoty zaliczki na podatek dochodowy, jaką płatnik obliczyłby gdyby przychody pracownika nie korzystały ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 154 ustawy o pdof, według stanu prawnego na dzień 31 grudnia 2021 r., tj. od kwoty 127,43 zł; stąd składka zdrowotna została obniżona do wysokości tej zaliczki i wynosi 127,43 zł.

W sytuacji przedstawionej w przykładzie, przy ustalaniu składki na ubezpieczenie zdrowotne uwzględniona została uchwała Sądu Najwyższego z 2 lutego 2016 r. (sygn. akt III UZP 18/15, OSNP 2016/8/105), zgodnie z którą: "Składka na ubezpieczenie zdrowotne podlega obniżeniu do wysokości zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych w tej części, którą oblicza się od przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składki (...).".

Jej stosowanie potwierdził ZUS w dniu 21 czerwca 2016 r. w odpowiedzi na pytanie naszego Wydawnictwa, a także w interpretacji indywidualnej z 2 lutego 2021 r. (znak WPI/200000/43/56/2021).