Uzgadnianie regulaminu wynagradzania ze związkami zawodowymi

Czy pracodawca może samodzielnie ustalić treść regulaminu wynagradzania w przypadku, gdy działające w firmie związki zawodowe nie przedstawią wspólnie uzgodnionego stanowiska? Jak postąpić w przypadku, gdy takie stanowisko zaprezentuje organizacja lub organizacje reprezentatywne w rozumieniu art. 241^25a K.p.?

Regulamin wynagradzania jest wewnątrzzakładowym źródłem prawa pracy o charakterze tymczasowym, które obowiązuje do czasu objęcia pracowników układem zbiorowym pracy (art. 77² § 3 K.p.). Obowiązek wydania tego aktu dotyczy pracodawców zatrudniających co najmniej 20 pracowników nieobjętych zakładowym lub ponadzakładowym układem zbiorowym pracy. Pracodawcy, u których działają zakładowe organizacje związkowe, muszą uzgodnić z nimi treść tego regulaminu (art. 77² § 4 K.p.). Zasady dokonywania tych uzgodnień reguluje art. 30 ust. 4 i 5 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. z 2014 r. poz. 167), dalej ustawy związkowej.

Zgodnie z wymienionymi przepisami ustawy związkowej w sprawach wymagających zawarcia porozumienia lub uzgodnienia stanowiska z organizacjami związkowymi, przedstawiają one wspólnie uzgodnione stanowisko. Sposób ustalania i przedstawiania tego stanowiska, przez każdorazowo wyłanianą do tych spraw wspólną reprezentację związkową, powinno określać zawarte przez te organizacje porozumienie. Jeśli przy ustalaniu m.in. regulaminu wynagradzania organizacje związkowe, albo organizacje związkowe reprezentatywne w rozumieniu art. 241^25a K.p. nie przedstawią wspólnie uzgodnionego stanowiska w terminie 30 dni, decyzje w tych sprawach podejmuje pracodawca, po rozpatrzeniu odrębnych stanowisk tych organizacji.

Proponowaną treść regulaminu wynagradzania pracodawca przekazuje wszystkim działającym w zakładzie organizacjom związkowym. Od daty przekazania tego dokumentu ostatniej z nich liczy się 30-dniowy termin, w ramach którego organizacje powinny przedstawić wspólnie uzgodnione stanowisko. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 2012 r. (sygn. akt I PK 83/11, M.P.Pr. 2012/7/376-380) wspólnie uzgodnione stanowisko związków oznacza zgodne stanowisko ustalone uprzednio przez przedstawicieli zakładowych organizacji związkowych lub przynajmniej organizacji reprezentatywnych. W ocenie Sądu Najwyższego musi być ono tożsame co do treści i zawarte w jednym piśmie adresowanym do pracodawcy. Uzasadnieniem dla tego poglądu jest przekonanie, iż pracodawca nie jest władny rozstrzygać, czy i na ile odrębne stanowiska zajęte przez poszczególne organizacje związkowe są zbieżne co do treści. Na tej podstawie można by przyjąć, że jeśli zakładowe organizacje związkowe nie będą w stanie przedstawić pracodawcy wspólnie uzgodnionego stanowiska wypracowanego przez reprezentację obejmującą przedstawicieli każdego związku, pracodawca będzie mógł samodzielnie wprowadzić nowy regulamin wynagradzania. Problem pojawia się, jeśli w firmie występuje więcej niż jeden związek, a któryś z nich jest organizacją reprezentatywną.

Jeśli związek jest częścią ponadzakładowej organizacji związkowej w rozumieniu ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego (Dz. U. nr 100, poz. 1080 z późn. zm.) wystarczy, aby zrzeszał 7% pracowników zatrudnionych u pracodawcy. W przypadku innych organizacji reprezentatywność uzależniono od tego, czy związek zrzesza minimum 10% załogi. Warto jednak pamiętać, że jeśli żaden związek nie spełnia omawianych wymogów, reprezentatywną jest organizacja zrzeszająca największą liczbę pracowników. Ma to istotne znaczenie w razie, gdy wszystkie działające w zakładzie organizacje zakładowe nie były w stanie uzgodnić wspólnego i jednolitego stanowiska. W takiej sytuacji wystarczy, że stanowisko przedstawią jedynie organizacje reprezentatywne w rozumieniu art. 241^25a K.p., które zyskują wówczas decydujący głos w tej materii. W konsekwencji niereprezentatywne związki zawodowe zostają niejako wyłączone z procesu negocjacyjnego z pracodawcą, który wszelkie decyzje w przedmiocie dokonania uzgodnień prowadzi wyłącznie ze związkami reprezentatywnymi. Aby jednak miały one decydujący głos w omawianej kwestii muszą występować w liczbie mnogiej, gdyż tylko w takim przypadku możliwe jest uzgadnianie między nimi wspólnego stanowiska (por. J. Żołyński w: Ustawa o związkach zawodowych).

W powstałym z połączenia dwóch ZOZ-ów samodzielnym publicznym zakładzie opieki zdrowotnej pracodawca zamierza wprowadzić nowy regulamin wynagradzania. Przy SPZOZ działają trzy organizacje związkowe. Jedna z nich aprobuje postanowienia regulaminu, natomiast dwie pozostałe nie wyrażają na nie zgody. Fakt, iż wszystkie działające w firmie organizacje związkowe nie przedstawią wspólnie uzgodnionego stanowiska nie oznacza jeszcze, że decyzję o wprowadzeniu regulaminu podejmie samodzielne pracodawca. Wiążące dla pracodawcy jest również stanowisko samych organizacji reprezentatywnych w rozumieniu art. 241^25a K.p., co wynika wprost z art. 30 ust. 5 ustawy związkowej. W efekcie możliwość wprowadzenia regulaminu wynagradzania w brzmieniu zaproponowanym przez pracodawcę zależy od tego, ile spośród trzech działających w SPZOZ organizacji związkowych jest reprezentatywnych i jak one zapatrują się na zaproponowaną treść regulaminu. Jeśli w zakładzie działa tylko jedna organizacja reprezentatywna, wówczas - z powodu braku wspólnie uzgodnionego stanowiska - prezentowany przez nią pogląd nie jest dla pracodawcy wiążący. W takiej sytuacji, pracodawca może ustalić treść regulaminu samodzielnie, po rozpatrzeniu i rozważeniu odrębnych stanowisk organizacji związkowych. Jeśli jednak w firmie działają dwie organizacje reprezentatywne, które zgodnie sprzeciwiły się wprowadzeniu nowego regulaminu wynagradzania - pracodawca nie może samodzielnie wprowadzić regulaminu.