Gazeta Podatkowa nr 32 (1177) z dnia 20.04.2015

Prawo do zasiłku chorobowego po ustaniu zatrudnienia

Zasiłek chorobowy pełni w zasadzie rolę rekompensaty utraconego zarobku. Ma to miejsce w sytuacji, kiedy świadczenie przysługuje w takcie podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. Ustawodawca regulując kwestie związane z prawem do tego świadczenia określił, iż jest ono należne także osobie, która stała się niezdolna do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego. Przyjąć należy, że zasiłek zabezpiecza wówczas osobę niezdolną do pracy przed ewentualnym brakiem możliwości dalszego zarobkowania w ramach nowego zatrudnienia. Płatnikiem takiego zasiłku jest wyłącznie ZUS. Dla niektórych zmieni się więc dotychczasowy płatnik, jak również wysokość zasiłku.

Zasiłek w trakcie ubezpieczenia

Zasiłek przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego w zasadzie bez względu na charakter podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. Ma on bowiem znaczenie, jeżeli chodzi o długość tzw. okresu wyczekiwania. Mianowicie podlegający ubezpieczeniu chorobowemu obowiązkowo - nabywają prawo do zasiłku chorobowego po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego. Natomiast podlegający dobrowolnie - po upływie 90 dni takiego nieprzerwanego ubezpieczenia. Przy czym do okresów ubezpieczenia chorobowego, odpowiednio 30- lub 90-dniowego wlicza się poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni albo była spowodowana urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego.

Wymienione kwestie wynikają z art. 4 ust. 1-2 oraz art. 6 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej ustawą zasiłkową.

Jednak od tej reguły są wyjątki. W kwestii prawa do zasiłku chorobowego ustawodawca wskazał, iż od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego przysługuje on:

• absolwentom szkół lub szkół wyższych, którzy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu ukończenia studiów wyższych,
   
• jeżeli niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy,
   
• ubezpieczonym obowiązkowo, którzy mają wcześniejszy co najmniej 10-letni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego,
   
• posłom i senatorom, którzy przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji.

Tak stanowi art. 4 ust. 3 ustawy zasiłkowej.

Jak wynika z komentarza ZUS do ustawy zasiłkowej, prezentowanego na stronie internetowej tej instytucji www.zus.pl, okres niezdolności do pracy z powodu choroby, za który ubezpieczony nie ma prawa do zasiłku chorobowego (albo wynagrodzenia chorobowego w przypadku pracownika) z powodu nieprzepracowania okresu wyczekiwania, przy ustalaniu okresu wyczekiwania traktuje się na równi z okresem ubezpieczenia chorobowego.

Zasiłek po ustaniu tytułu ubezpieczenia

Zasiłek chorobowy przysługuje za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego osobie, która stała się niezdolna do pracy:

• w czasie trwania tytułu ubezpieczenia i niezdolność do pracy trwa nieprzerwanie po ustaniu wymienionego tytułu (przykład 1) lub
   
• po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego.

W drugim z wymienionych przypadków zasiłek chorobowy przysługuje na zasadach określonych w art. 7 ustawy zasiłkowej, a więc osobie, która stała się niezdolna do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia, jeżeli niezdolność ta trwała bez przerwy co najmniej 30 dni i powstała nie później niż w ciągu:

• 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego,
   
• 3 miesięcy od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego - w razie choroby zakaźnej, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni, lub innej choroby, której objawy chorobowe ujawniają się po okresie dłuższym niż 14 dni od początku choroby (przykład 2).

Przy czym osoby podlegające ubezpieczeniu chorobowemu dobrowolnie nabędą prawo do zasiłku za okres po ustaniu ubezpieczenia chorobowego tylko wówczas, gdy ustanie tego ubezpieczenia nastąpi wskutek ustania tytułu ubezpieczenia (przykład 3).

Co istotne, ustawodawca w art. 13 ustawy zasiłkowej wskazał okoliczności, które powodują, iż z tytułu niezdolności do pracy powstałej w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, jak i z tytułu niezdolności do pracy powstałej po ustaniu tytułu ubezpieczenia zasiłek chorobowy nie przysługuje za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego (patrz ramka).

Podstawa wymiaru zasiłku

Aby ustalić wysokość należnego zasiłku chorobowego, niezbędną czynnością jest ustalenie tzw. podstawy wymiaru zasiłku.

Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu:

• będącemu pracownikiem - stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone,
   
• niebędącemu pracownikiem - stanowi przychód,

za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy.

Jeżeli jednak niezdolność do pracy powstała przed upływem wymienionego 12-miesięcznego okresu, wówczas podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi odpowiednio przeciętne miesięczne wynagrodzenie lub przychód za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia. Przy czym podstawę wymiaru zasiłku ustala się z uwzględnieniem wynagrodzenia (przychodu) uzyskanego u płatnika składek w okresie nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, w trakcie którego powstała niezdolność do pracy.

Tak wynika z art. 36 ust. 1-2, 4 oraz art. 48 ustawy zasiłkowej.

W przypadku ustalania wysokości należnego zasiłku chorobowego w trakcie ubezpieczenia chorobowego ustawodawca nie przewidział ograniczenia podstawy jego wymiaru do jakiejkolwiek kwoty. Wręcz przeciwnie, w stosunku do ubezpieczonych będących pracownikami zagwarantował, stosowny do okresu zatrudnienia i wymiaru czasu pracy, odpowiedni jej poziom (art. 45 ustawy zasiłkowej).

Ograniczenie podstawy

O ile w trakcie trwania ubezpieczenia podstawa wymiaru przysługującego zasiłku chorobowego będzie stanowiła określoną, odpowiednio obliczoną kwotę niepodlegającą ograniczeniu, to w przypadku podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego ustawodawca wprowadził stosowny jej limit kwotowy.

Wskazana podstawa wymiaru nie może być wyższa niż kwota wynosząca 100% przeciętnego wynagrodzenia. Kwota ta ustalana jest miesięcznie, na podstawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału, ogłaszanego dla celów emerytalnych. Obowiązuje ona poczynając od 3. miesiąca kwartału kalendarzowego przez okres kolejnych 3 miesięcy. Stanowi o tym art. 46 ustawy zasiłkowej.

Kwota stanowiąca odpowiednio ograniczoną podstawę wymiaru zasiłku chorobowego ulega zmianie zawsze poczynając od marca, czerwca, września i grudnia danego roku kalendarzowego (patrz tabela). Obowiązuje wówczas w okresie od:

• marca do maja bieżącego roku kalendarzowego,
   
• czerwca do sierpnia bieżącego roku kalendarzowego,
   
• września do listopada bieżącego roku kalendarzowego,
   
• grudnia bieżącego roku do lutego następnego roku kalendarzowego.

Prawo do zasiłku chorobowego po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego ustala oraz wypłaca jednostka organizacyjna ZUS, co do zasady, właściwa ze względu na miejsce zamieszkania osoby uprawnionej do takiego zasiłku.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2014 r. poz. 159)